Ders-13: İtalyanca Essere Fiili-1 & Cümle Kurma Kuralları & Örnek Cümleler

Dersin İçeriği

“Essere” fiili İtalyanca’nın en temel ve en önemli fiillerinden birisidir. İtalyanca öğrenirken cümle analizlerine genellikle bu fiil ile başlanır. Sizlerde bu dersi bitirdiğinizde, Essere fiilinin nasıl çekimlendiğini, ne işe yaradığını ve Essere fiilinin hangi durumlarda kullanılacağını öğreneceksiniz. 

İtalyanca’da Kişi Zamirleri

Kişi zamirleri denilince “ben”, “sen”, “o”, “biz”, “siz”, “onlar” anlaşılmaktadır. Türkçe’de cümle içerisinde kişi zamirlerinin kullanımı zorunlu değildir. Fiiller kişilere göre farklı şekillerde çekildiği için bunlar olmadan da ne söylenmek istendiği anlaşılır. Örneğin “eve gidiyorum” derken bu cümlenin başına “ben” ifadesini, “eve gidiyoruz” cümlesinde ise “siz” ifadesini ekleme mecburiyeti yoktur. Dolayısıyla bunlar olmadan da eve gidenin kim olduğu rahatlıkla anlaşılır.

Aynı durum İtalyanca için de geçerlidir. İtalyanca’da da fiiller şahıslara göre farklı çekildiği için kişi zamirleri çoğunlukla isteğe bağlı olarak kullanılır. Fakat İtalyanca’nın temel konularından bir tanesi oldukları için bunların öğrenilmesi gereklidir. Aşağıdaki tabloda İtalyanca’da bulunan kişi zamirleri gösterilmektedir:

Yukarıdaki tabloda küçük harfle yazılan “lui”, İngilizce’deki “he” zamiri gibi erkekler için “o” anlamına, küçük harfle yazılan “lei” ise İngilizce’deki “she” zamiri gibi bayanlar için yine “o” anlamına gelmektedir. Yani, İtalyanca’da “o bir öğrencidir” derken eğer öğrenci erkekse “lui”, eğer bayansa “lei” zamirlerini kullanırız.

Önceki derste de değindiğimiz gibi, nezaket ifade eden durumlarda “siz” demek için İtalyanca’da üçüncü tekil şahıs kullanılır. Burada kullanılan zamir büyük harfle yazılan “Lei” dir. Bu durumda sözü edilen kişi, çoğul ifade eden ve karşılığı “voi” olan “siz” değildir. Karşımızda bulunan ve saygı gösterme durumunda olduğumuz tek kişidir. Örneğin “Adınız nedir?” veya “Teşekkür ederim siz nasılsınız?” derken hep “Lei” ifadesini kullanırız.

İtalyanca Essere Fiili

“Essere” fiili eylem ya da hareket bildiren cümlelerde değil, durum bildiren cümlelerde kullanılır. İngilizce’deki “to be” fiilinin İtalyanca’daki karşılığı gibidir. Örneğin “Ben bir öğrenciyim”, “Bizim ev beyazdır”, “En sevdiğim renk sarıdır”, “Kardeşim şu anda bahçede” gibi cümleler hep Essere fiili ile oluşturulur. Bu açıdan bakıldığında İtalyanca’nın en temel unsurlarından bir tanesidir.

Başta da belirttiğimiz gibi eylem ve hareket bildiren fiiller Essere fiilinden farklıdır. Örneğin “Ben okula gidiyorum”, “Bugün erken uyudular” veya “Akşam televizyon seyrettik” gibi cümlelerde kullanılan fiiller başka fiillerdir.

İtalyanca’da fiiller çekim özelliklerine göre iki grupta incelenirler. Bunlardan ilki düzenli fiillerdir ve bu fiillerin çekimi hep belirli kurallar dahilinde gerçekleşir. Önümüzdeki derslerde ele alacağımız birçok fiil bu gruptandır. İkinci grup fiiller ise düzensiz fiillerdir ve bunların şahıslara göre çekimi belirli kurallara göre gerçekleşmez. Bunları ilk öğrenirken ezberlememiz gerekir. Fakat zaman içerisinde kullanıldıkça ezbere gerek kalmadan otomatik bir şekilde hatırlanmaktadırlar.

Essere fiili de şimdiki zamanda düzensiz fiillerden bir tanesidir. Dolayısıyla ilk etapta ezberlenmesi tavsiye edilir. Toplam altı tane çekimi olduğu için bunu gerçekleştirmek zor değildir. Aşağıda Essere fiilinin şahıslara göre nasıl çekildiği gösterilmiştir.

Şimdi bir örnek tablo üzerinden Essere fiilinin nasıl kullanıldığını görelim:

Tablonun Açıklaması

Yukarıdaki tabloda Essere fiilinin mantığının daha iyi açıklanabilmesi adına cümlelerin İngilizce karşılıkları da verilmiştir. Görüldüğü gibi “io sono” ifadesinin İngilizce karşılığı “I am” dir. Bunu başında “io” olmadan sadece “sono” olarak da kullanabiliriz. Yani “sono insegnante” dersek de bir değişiklik olmaz. Daha önce de söylediğimiz gibi, İtalyanca’da kişi zamirleri kullanılmasa da anlamda değişiklik olmaz. Benzer şekilde “tu sei” ya da sadece “sei” İngilizce’de “You are” ifadesine, “lui é “ de “he is” ifadesine karşılık gelmektedir.

Essere fiilinin çok önemli bir kullanım kuralı bulunmaktadır: Cümlenin öznesinin cinsiyeti ve sayısı, kendisinden sonra gelen yapıları doğrudan etkilemektedir. Daha açık bir ifadeyle eğer cümlenin öznesi erkek tekil bir kelimeyse ardından gelen sıfatta ona uygun olmak durumundadır.

Örneğin “Ben Türküm” cümlesini kuran kişi bir erkekse “Sono Turco” der. Eğer bayansa “Sono Turca” şeklinde ifade eder. “Turco” sıfatı “o” bitimli bir sıfattır. Ders’10‘ dan hatırlayacağınız gibi “o” bitimli sıfatlar ismin cinsiyet ve sayısına göre dört farklı şekilde kullanılmaktaydı. Çoğul halde kullanmak istersek yani “Biz Türküz” demek istersek iki farklı durum ortaya çıkmaktadır. Eğer içimizde en az bir erkek varsa bunu “Siamo Turchi” şeklinde, eğer hepimiz bayan isek “Siamo Turche” olarak ifade ederiz.

Eğer Essere fiili ile kullandığımız sıfat “e” bitimli ise, yine Ders-10‘da gördüğümüz gibi, erkek veya dişi tüm tekil kullanımlar “e” harfiyle, çoğul kullanımlar ise “i” harfiyle bitmekteydi. Örneğin “Fransız” anlamına gelen “Francese” sıfatı “e” bitimli bir sıfattır. Bu durumda cümleyi kuran kişi karşısındakine “Sen Fransızsın” dediğinde karşıdaki kişi bayan da olsa erkek de olsa “Sei Francese” demek durumundadır. Çoğul halde kullanımda yani “Siz Fransızsınız” derken yine cinsiyete bakılmaksızın “Siete Francesi” şeklinde belirtme yapılır.

Essere Fiilinin Sıfatlarla Kullanımı

Yukarıda anlattığımız konunun daha iyi anlaşılabilmesi için aşağıdaki tabloya göz atalım. Tablonun ardından yapılan açıklamalarla birlikte konu daha iyi kavranacaktır.

Tablonun Açıklaması

“O” Bitimli Sıfatlar İçin

Tablonun sol tarafında “o” bitimli bir sıfat olarak “stanco” sıfatı seçilmiştir. Bu durumda “ben yorgunum” diyen kişi eğer erkekse “io sono stanco” ya da “sono stanco” der. Eğer bayansa “io sono stanca” ya da “sono stanca” şeklinde bir ifade kullanır.

Eğer karşımızdaki kişi “sen” diye hitap ettiğimiz bir erkek ise “sen yorgunsun” anlamında “tu sei stanco”, bayan ise “tu sei stanca” deriz. Yine burada “tu” kullanımı zorunlu değildir. Karşımızda bulunan kişi “siz” diye hitap ettiğimiz bir kişi ise erkek ya da bayan olmasına göre “Lei é stanco” veya “Lei é stanca” deriz.

Üçüncü bir kişiden bahsederken yani “o yorgun” derken “lui é stanco” veya “lei é stanca” kullanılır. (Buradaki é, görüldüğü üzere üzeri vurgulu bir “e” harfi gibidir ve normal “e” harfinden farklıdır).

Çoğul durumlarda ise sıfatlar çoğul halde kullanılırlar. Hatırlayacağınız gibi “o” bitimli sıfatların erkek karakterli çoğul kullanımı “i” harfiyle, dişi karakterli olanı “e” harfiyle bitmekteydi. Bu durumda “Biz yorgunuz” demek için, “biz” diye kastettiğimiz grubun hepsi bayansa “noi siamo stanche”, içlerinde en az bir erkek varsa “noi siamo stanchi” şeklinde bir kullanım gerçekleşir (Ders-8‘de gördüğümüz gibi, ses bütünlüğü sağlanması açısından “co” bitimli kelimeler çoğul yapılırken “ki” sesi vermesi için “chi” ekiyle çoğul yapılıyordu).

Benzer şekilde karşımızda bulunan birden fazla kişiye “siz yorgunsunuz” derken “voi siete stanchi” veya “voi siete stanche” cümlelerini kullanırız. Onlar yorgunlar derken de kurduğumuz cümleler; “loro sono stanchi” veya “loro sono stanche” dir.

“E” Bitimli Sıfatlar İçin

Tablonun sağ tarafında ise “e” bitimli sıfatlara örnek olarak “felice” sıfatı seçilmiştir. Ders-10‘da öğrendiğimiz şekliyle bu sıfatlar tekil halde, erkek ya da dişi karakterli kullanımlardan bağımsız olarak hep “e” harfiyle, çoğul durumda ise “i” harfiyle bitmekteydi. Bu durumda “ben mutluyum” diyen kişi ister erkek isterse bayan olsun kuracağı cümle “io sono felice” şeklindedir. Benzer şekilde karşımızda “sen” diye hitap ettiğimiz kişi için “sen mutlusun” anlamında “tu sei felice” cümlesini kurarız.

Çoğul durumlarda “e” harfi “i” harfine dönüştüğü için “biz mutluyuz” derken “noi siamo felici”, siz mutlusunuz derken “voi siete felici” ve “onlar mutlular” derken “loro sono felici” cümlelerini kurarız.

Belki dikkat etmişsinizdir, Essere fiilinin birinci tekil yani “ben” çekimi ile üçüncü çoğul yani “onlar” çekimi aynı şekilde “sono” dur. İşte bu durumda, cümleden kastedilenin kim olduğu, kullanılan sıfatın tekil ya da çoğul olmasından anlaşılır. Örneğin “sono felice”; “ben mutluyum” anlamındayken, “sono felici”; “onlar mutlular” demektir.

Şimdi bu konuyu daha iyi kavrayabilmek adına örneklerimize devam edelim. Aşağıdaki tabloda Essere fiili ile ilgili farklı örnekler yer almaktadır,:

Konunun devamı bir sonraki derste yer alacaktır.