Ders-8: İtalyanca İsimler & İsimlerin Cinsiyeti ve Sayısı-2

İnternetten ücretsiz İtalyanca öğrenmek amacıyla oluşturduğumuz sitemizde derslerimize kaldığımız yerden devam ediyoruz. İtalyanca kursu niteliğinde olan derslerimizi takip ettiğinizde, İtalyanca-Türkçe çeviri, gramer, sözlük çalışması, konuşma pratikleri, kelimeler, cümleler ve şarkılar gibi dil eğitimi açısından önemli olan konuları öğrenebileceksiniz. Ayrıca kendi kendine İtalyanca öğrenmek zor mu?, İtalyanca öğrenmeye nereden başlanmalı? ya da İtalyancayı nasıl öğrenebilirim? gibi sorularınıza yanıt bulabileceksiniz. İtalyanca kitap ve eğitim seti tadında hazırladığımız İtalyanca dersleri sitemize tekrar hoş geldiniz.

Dersin İçeriği

Bir önceki dersin devamı niteliğinde olan İtalyanca İsimler konusunu bitirdiğinizde, İtalyanca’da isimlerin genel özellikleri, isimlerin cinsiyetleri ile isimlerin tekil halleri ve bunların nasıl çoğul yapıldığını öğreneceksiniz.  Eğer bu konuyu iyi bir biçimde öğrenirseniz, İtalyanca’da çok önemli bir kavram olan artikeller konusunu daha kolay kavrayabilirsiniz. Telaffuz konusunda hala eksikleriniz olduğunu düşünüyorsanız Ders-1 ve Ders-2‘yi tekrar ediniz.

İtalyanca İsimler-Özel Durumlar

Bir önceki dersi öğrenirken İtalyanca’da isimlerin bir cinsiyeti olduğunu görmüştük. Türkçe’de olmayan bir durum olsa da kendi içerisinde bir mantığı bulunmaktadır. Mesela “güneş” kelimesi İtalyanca’da “sole” anlamına gelen erkek karakterli bir isim, “ay” ise “luna” anlamına gelen dişi karakterli bir isimdir. Bunun dışında “güneş” isminin dişi hali, “ay” kelimesinin erkek hali yoktur. Yani genel anlamda bir isim ya sadece dişidir, ya da erkektir.

Fakat bazı isimler hem dişi karakterli hem de erkek karakterli olabilirler. Bunlarla çoğu zaman insanları niteleyen durumlarda, mesela mesleklerden bahsederken karşılaşırız. Örneğin “collega” meslektaş demektir. Sözü edilen meslektaş bayan da olsa, erkek de olsa yine “collega” kullanılır. Yani hem dişi hem de erkek kullanımı vardır ve aynıdır. Sözü edilen meslektaşın bayan mı erkek mi olduğu sadece önündeki artikelden anlaşılır. Aşağıda, bu kapsamda değerlendirilebilecek olanlardan bazıları sıralanmıştır:

Bazı isimlerin dişi ve erkek halleri farklı olsa da aralarında bir uyum bulunmaktadır. Bunlara çoğunlukla mesleklerden ya da aile ve arkadaşlık durumlarını belirleyen konularda veya hayvanların cinsiyetleri ile ilgili ayrıntılarda karşılaşırız.

Bunların bazılarında kelimenin son harfini “a” yaparak isimlerin dişi hallerini elde edebiliriz. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:

Bazı erkek karakterli isimlerin dişilerini elde etmek için sonlarına “ssa” eki getirilir. Bu kural sadece belirli isimler içindir. Her erkek ismin dişi karşılığı böyle bulunmaz. Daha önce belirttiğimiz gibi birçok erkek ismin dişi hali yoktur. Örneğin “sole-güneş” sadece erkek karakterli bir isimdir. Aşağıda “ssa” ekiyle üretilen isimlerden bir bölümü verilmiştir:

Bazı erkek karakterli isimler “tore” il biterler. Bunların dişi karşılığını bulmak için “tore” kısmını atıp “trice” ekini ekleriz. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:

İsimlerin Çoğul Yapılması

Türkçe’de isimleri çoğul yapmak için sonlarına “lar” veya “ler” ekleri eklenir. “Arabalar” ve “evler” örneklerinde olduğu gibi. İtalyanca’da ise isimlerin çoğul hallerini elde etmek için kelimelerin son harfleri değiştirilir. Bu değişiklik isimlerin dişi veya erkek olmasına göre farklılık gösterir.

Erkek Karakterli İsimler

Hatırlayacağımız gibi, İtalyanca’da erkek karakterli isimler genel anlamda “o” veya “e” harfleri ile bitmektedir. Erkek karakterli isimleri çoğul yapmak için “o” veya “e” olan son harfler “i” harfi ile değiştirilir. Böylelikle söz konusu isimler çoğul hale dönüştürülmüş olur. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:

İstisnai Durumlar

Erkek karakterli isimlerin çoğul hale getirilmesinde genel kural yukarıda anlatıldığı gibidir ve erkek isimlerin büyük çoğunluğu bu kurala uyarlar. Bununla birlikte, bazıları telaffuz konusuyla ilgili olan bir takım istisnai durumlar da mevcuttur. Şimdi sırayla bunların üzerinde duralım.

“a” Bitimli İsimler

Çok az sayıda “a” bitimli isimin erkek olduğunu vurgulamıştık. Bunları çoğul yaparken yine son harfleri “i” harfine dönüştürülür. Aşağıdaki tabloyu inceleyelim:

Sonu Sessiz Harfle Biten İsimler

İtalyanca’ya başka dillerden geçen bazı kelimelerin sessiz harfle bitebileceğini belirtmiştik. Bu kelimeleri çoğul yaparken hiçbir değişiklik yapmayarak aynı şekilde bırakırız. Bunların tekil ya da çoğul olduğunu anlamak için önündeki artikele bakarız. Örneğin “il film”, film anlamına gelirken “i film”, filmler anlamına gelir. Artikeller, önümüzdeki dersin konusu olduğu için burada üzerlerinde durulmayacaktır. Aşağıdaki tabloya göz atalım:

“co” veya “go” Bitimli İsimler

Telaffuz kurallarının anlatıldığı ders-1 ve ders-2‘de “co” nun “ko”, “go” nun ise yine “go” olarak seslendirildiğinden bahsetmiştik. Bunların çoğul şekillerinin okunuşunun da “ki” veya “gi” olması gerekmektedir. Fakat sonu bu iki harfle biten isimleri çoğul yapmak için son harflerini “i” ile değiştirdiğimizde “çi” ve “gi” seslerini vermiş oluruz. Bu yüzden bu tür isimleri çoğul yapmak için kalınlaştırma harfi olan “h” harfinden faydalanırız.

Örneğin “banco” sıra demektir ve “banko” olarak telaffuz edilmektedir. Biz bunun çoğulunu “banki” olarak okumak durumundayız. Bu sesi vermek için ise çoğul halini üretirken kelimeyi “banchi” olarak değiştiririz. Eğer bunu yapmayıp genel kurala uysaydık, yani sadece son harfini değiştirip “banci” şeklini verseydik bunun okunuşu “bançi” olurdu ve yanlış bir telaffuz durumu oluşurdu. Aşağıdaki tabloda “co” ve “go” bitimli isimler ve bunların çoğul halleri gösterilmektedir:

Özellikle “co” bitimli erkek isimlerde bu kurala uymayan az sayıda isim vardır. Bunlardan en çok kullanılanı “amico” dur. Bu ismin çoğul hali “amichi” değil, “amici” dir. Yani burada doğrudan son harf “o” iken “i” yapılmıştır.

“io” Bitimli İsimler

Erkek karakterli isimleri çoğul yapmak için “o” olan son harfleri “i” harfi ile değiştirilmekteydi. Sonu “io” ile biten kelimelerde son harfi “i” ile değiştirdiğimizde “ii” şeklinde bir durum oluşacaktır. Böyle bir durum amca veya dayı anlamındaki “zio” kelimesinin çoğulu olan “zii” gibi istisnai durumlar dışında pratikte kullanılmaz. Bunun yerine son harf olan “o” atılarak ismin yine “i” harfi ile bitmesi sağlanır. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:

Dişi Karakterli İsimler

Hatırlayacağımız gibi, İtalyanca’da dişi karakterli isimler genel anlamda “a” veya “e” harfleri ile bitmektedir. Dişi karakterli isimleri çoğul yapmak için “a” harfi ile bitenlerin son harfleri “e” harfi ile, “e” harfi ile bitenlerin ise son harfleri “i” harfi ile değiştirilir. Böylelikle söz konusu isimler çoğul hale dönüştürülmüş olur. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:

İstisnai Durumlar

Dişi karakterli isimlerin büyük çoğunluğu çoğul yapılırken yukarıda değinilen kurala uyarlar. Bununla birlikte istisnai çoğul yapma durumları da mevcuttur. Bunları alt başlıklar halinde şu şekilde sıralayabiliriz:

“ca” veya “ga” Bitimli İsimler

Bu isimleri çoğul yapmak için yine “h” kalınlaştırma harfinden faydalanırız. Burada amaç, “ke” ve “ge” seslerini vermektir. Aşağıdaki örneklere göz atalım:

“cia” veya “gia” Bitimli İsimler

Sonu “cia” ile biten isim “ça”, “gia” ile biten isim ise “ca” diye okunur. Bunları çoğul yaparken ses bütünlüğü açısından sadece son harfler “e” harfi ile değiştirilmez, aradaki “i” harfi de atılır. Aşağıdaki tabloda bununla ilgili örnekler gösterilmiştir:

Bu istisnaların dışında hem erkek hem de dişi isimlerin çoğul yapılmasında başka bir takım istisnai durumlar da vardır. Bunları maddeler halinde sıralayalım.

1) İtalyanca’da bazı sesli harflerin üzerinde çizgi bulunur. Bunlar vurgu amaçlı kullanılırlar. Örneğin caffé gibi. Bunların çoğul şekilleri de aynıdır. Sadece artikelleri değişir.

2) Çok az sayıda tekil isim “i” harfi ile biter. Mesela “crisi-kriz” gibi. Bunların da çoğulları aynıdır. Yani krizler demek için de “crisi” yi kullanırız.

3) Bazı isimlerin çoğulu yoktur. Sadece tekil olarak kullanılırlar. Örneğin süt anlamına gelen “latte”, insan topluluğu anlamına gelen “gente” gibi.

4) Bazı isimlerin de tekil halleri yoktur ve her zaman çoğul kullanılırlar. Örneğin gözlük anlamına gelen “occhiali” veya pantolon anlamına gelen “pantaloni” gibi.

5) Bazı isimlerin çoğul yapılması hiçbir kurala uymaz. Örneğin “uomo” adam demek iken “uomini” adamlar demektir.

Bu derste çok sayıda çoğul yapımı istisnasından bahsettik. Bunlar gözünüzü korkutmasın çünkü sayıları genelin içinde çok azdır. Sadece İtalyanca öğrenirken karşınıza çıkabileceği için vurgulanmışlardır.